ข่าวประชาสัมพันธ์กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช - 26 ก.ย.2563
เมื่อฉลามมีความรัก!! เผยภาพเหตุการณ์สุดหายาก ส่งมาจากเกาะพีพีเล อุทยานแห่งชาติหาดนพรัตน์ธารา-หมู่เกาะพีพี ชี้ชัด! เป็นทั้งแหล่งหาอาหาร แหล่งผสมพันธุ์ และแหล่งออกลูกของฉลามครีบดำ
เมื่อไม่นานมานี้ ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ เผยภาพเหตุการณ์สุดหายาก ส่งมาจากเกาะพีพีเล โดยเพื่อนที่เป็นไกด์ เป็นหลักฐานสำคัญยืนยันว่าเกาะพีพีคือแหล่งผสมพันธุ์ของฉลามครีบดำ! โดย ดร.ธรณ์ ได้ขยายความให้ฟังดังนี้
"เกาะพีพีเลอยู่ในอุทยานหมู่เกาะพีพี ในช่วง 4-5 ปีของ #พีพีโมเดล ทุกฝ่ายช่วยกันดูแลทะเล ทำให้เราเจอฉลามครีบดำเป็นประจำ ที่ฮือฮาสุดคือฝูงฉลามแห่งอ่าวมาหยาที่โด่งดังไปทั่วโลก จำนวนที่พบมากสุดในการสำรวจคือ 108 ตัวในครั้งเดียว ผมเคยบอกว่าฉลามครีบดำเข้ามาเป็นฝูง เพราะมาหากินและมาออกลูกในแนวปะการังน้ำนิ่งในอ่าว นักวิจัยเคยเจอแม่ฉลามกำลังออกลูก 2-3 ครั้ง แต่ไม่เคยถ่ายภาพได้
แต่ครั้งนี้ ที่แนวปะการังหน้าถ้ำไวกิ้ง ไม่ไกลจากอ่าวมาหยา พบฉลาม 2 ตัวกำลังทำท่าประหลาด จึงถ่ายภาพไว้และส่งมาให้ผมดู ผมเชื่อว่านี่คือการผสมพันธุ์ของฉลามครีบดำ เพราะเคยเห็นพฤติกรรมทำนองนี้ที่ออสเตรเลียสมัยเรียนอยู่ที่นั่น และเคยเห็นฉลามเสือดาวผสมพันธุ์ครั้งหนึ่งที่เกาะสุรินทร์เมื่อนานมาแล้ว ตลอด 40+ ปีที่ดำน้ำในทะเล ผมเคยเจอเพียง 2 หน คงพอบอกคุณได้ว่า เหตุการณ์เช่นนี้เจอยากแค่ไหน
ฉลามครีบดำจะโตพร้อมผสมพันธุ์เมื่อยาว 1 เมตร และอาจผสมพันธุ์ทุกปี (แต่ไม่จำเป็นต้องตั้งท้องทุกครั้ง) ก่อนผสมพันธุ์ ฉลามสาวจะว่ายส่ายไปมาใกล้พื้น เธอจะกดหัวลงต่ำ นักวิจัยบางท่านเชื่อว่าฉลามจะปล่อยสารเคมีบางอย่างทำให้ตัวผู้รับรู้และว่ายตามเข้ามา เมื่อได้จังหวะ ฉลามตัวผู้จะ “จับกด” โดยอาจกัด/คาบที่ครีบอกตัวเมีย (หรือกัดใกล้ๆ ด้านหลังเหงือก) ไม่ต้องครับว่าจะเป็นแผลเหวอะหวะ ปรกติแผลแบบนี้จะหายไปใน 4-6 สัปดาห์ เป็นแค่การงับไว้ไม่ให้ดิ้นมาก จากนั้นตัวผู้จะกดหัวตัวเมียแนบพื้น หางชี้ขึ้นน้อยๆ ก่อนจะสอด clasper เข้าไป 1 แท่ง (clasper - อวัยวะช่วยในการปล่อยสเปิร์ม ปรกติมี 1 คู่ มองเห็นชัดจากภายนอก ใช้จำแนกเพศฉลามได้ง่าย) ดูจากภาพ ฉลามตัวขวาคือตัวผู้ ท่าทางเอียงตัวและตัวเยื้องมาด้านล่างมากกว่า เพราะหัวกำลังกัดครีบอกตัวเมีย
การผสมพันธุ์จะใช้เวลา 2-3 นาที ก่อนตัวเมียจะดิ้นแล้วว่ายหนีไป ฉลามครีบดำออกลูกแบบ viviparous หรือตัวอ่อนเติบโตในตัวแม่ ก่อนจะออกลูกเป็นตัว แม่ฉลามตั้งท้อง 8-10 เดือน ก่อนจะออกลูกยาว 30-50 เซนติเมตร ในอ่าวน้ำตื้นมีแนวปะการัง เช่น อ่าวมาหยา ลูกฉลามหากินตามน้ำขึ้นน้ำลง ช่วง 2 ปีแรกโตเร็วมาก ยาวขึ้นปีละ 20+ เซนติเมตร แต่เมื่อเข้าช่วงปีที่สามและปีต่อๆ ไป ฉลามจะโตช้าลง ยาวขึ้นปีละ 5+ เซนติเมตร จะเข้าวัยพร้อมผสมพันธุ์เมื่ออายุ 4-5 ปี (ตัวผู้) และนานกว่านั้นสำหรับตัวเมีย
ฤดูผสมพันธุ์ฉลามครีบดำแตกต่างกันไปตามพื้นที่ แต่ปรกติจะยาว 2-3 เดือนต่อปี ในไทย เรายังไม่แน่ใจ แต่ภาพนี้ช่วยเป็นหลักฐานว่า ช่วงเดือนกันยายนมีฉลามผสมพันธุ์ในอันดามัน และหากเทียบกับเวลาที่นักวิจัยพบฉลามออกลูก อาจเป็นได้ว่าช่วง 2-3 เดือนแถวตอนนี้แหละ (แต่ต้องศึกษาต่อไปอีกเยอะ) ฉลามครีบดำอายุ 13+ ปี ยาวเต็มที่ 1.5 เมตร แต่ไม่ต้องกลัวนะครับ ฉลามพวกนี้แทบไม่ทำร้ายมนุษย์
ภาพนี้เป็นหลักฐานสำคัญมาก และมีประโยชน์มากต่อการศึกษา/การอนุรักษ์ฉลาม รวมทั้งยืนยันความสำคัญแบบสุดยอดของเกาะพีพีเล ว่าเป็นทั้งแหล่งหาอาหาร แหล่งผสมพันธุ์ และแหล่งออกลูกของฉลามครีบดำ ฉลามเป็นนักล่าอยู่บนสุดของห่วงโซ่อาหาร มีความสำคัญสุดๆ ต่อระบบนิเวศ ในยุคนี้ ฉลามยังกลายเป็นสัญลักษณ์ของทะเลที่สมบูรณ์ ทะเลที่ผู้คนอยากข้ามโลกมาเยี่ยมเยือน เกาะพีพีจึงไม่ใช่แค่เป็นแหล่งท่องเที่ยวสวยสุดๆ สำหรับคน ยังเป็นบ้าน/เป็นทุกอย่างของฉลาม เคราะห์ดีที่เราเรียนรู้เพื่ออยู่ร่วมกันได้ และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าเราจะสามารถช่วยกันหาทางที่ยั่งยืนต่อไป (ขอบคุณพี่ “ไกด์ฟาดิล” ผู้รายงาน) เป็นรายงานที่น่าตื่นเต้นสุดๆ และมีคุณค่าต่อการอนุรักษ์ฉลามและเกาะพีพีมากมายครับ"
