พันธุ์ไม้และสัตว์ป่า

         ชนิดป่าที่ปรากฏในวนอุทยานถ้ำเพชร - ถ้ำทอง บริเวณพื้นที่เขาชอนเดื่อและเขาขวาง สามารถจำแนกได้เป็น 2 ชนิดป่าหลัก คือ ป่าเบญจพรรณ และป่าละเมาะเขาหินปูน ดังนี้

           1. ป่าเบญจพรรณ สังคมพืชป่าเบญจพรรณที่พบในพื้นที่เป็นป่าเบญจพรรณแล้งบนภูเขาหินปูน ที่ในช่วงฤดูแล้ง (เดือนมกราคม - เมษายน) ต้นไม้ส่วนใหญ่จะผลัดใบทำให้เรือนยอดของป่าโปร่งมาก เมื่อเข้าฤดูฝนต้นไม้จึงเริ่มผลิใบใหม่ และป่าจะคืนความเขียวขจีอีกครั้ง พันธุ์ไม้ที่พบทั่วไปได้แก่ กะเจียน ขี้หนอน แคหางค่าง งิ้วป่า แจง ตะโกนา ตะคร้ำ ตะคร้อ ตะแบกเกรียบ ตานดำ ปรู๋ มะกอก ยอเถื่อน สมอร่อง สวอง และไผ่รวก สภาพป่าพื้นล่างโดยทั่วไปจะมีไม้พุ่ม ไม้เลื้อย ไม้ล้มลุก และลูกไม้ของไม้เรือนยอดปกคลุมห่างๆ เช่น ขันทองพยาบาท คนทา น้ำใจใคร่ จันทนา มะลิวัลย์เถา โมกเครือ พืชวงศ์กลอย วงศ์ขิงข่า และวงศ์บุก เป็นต้น

           2. ป่าละเมาะเขาหินปูน จะพบบนโขดเขาหินปูนที่แห้งแล้ง หรือพื้นที่ที่เป็นหุบเหวค่อนข้างชื้น มักพบสังคมพืชที่มีลักษณะพิเศษเป็นหย่อมเล็กๆ ปรับตัวขึ้นอยู่ตามภูเขาหินปูนที่ไม่ปรากฏชั้นดินชัดเจน พันธุ์ไม้ที่พบมักทนความแห้งแล้งได้ดี มีใบหนาอุ้มน้ำ หรือลำต้นและกิ่งก้านมีหนามแหลมคม เช่น กล้วยผา ขี้เหล็กฤๅษี จันทน์ผา สลัดไดเขา และสลัดไดป่า เป็นต้น ซึ่งพันธุ์ไม้ส่วนใหญ่จะผลัดใบช่วงฤดูแล้ง ไม้พุ่มและไม้ยืนต้นมีระบบรากที่แข็งแรง สามารถแทรกลงไปยึดเกาะในร่องบริเวณรอยแตกของหินปูน พืชล้มลุกส่วนใหญ่จะมีการพักตัวในช่วงฤดูแล้ง พืชเด่นที่พบได้แก่ กระท่อมเขา ตะคร้ำหิน แคสันติสุข โมกราชินี ปอฝ้าย สมพง และพืชสกุลไทร ในพื้นที่สองข้างทางเปิดใหม่จะพบปอขาว มะกัก และยาบขี้ไก่ เป็นไม้ยืนต้นเบิกนำ พืชล้มลุกอื่นๆ ที่พบ เช่น ชมลมหินดอกแดง พลูช้าง และผักสาบ ส่วนพันธุ์ไม้ที่พบบริเวณไหล่เขาและหุบเขาที่มีความชุ่มชื้นค่อนข้างสูง ได้รับแสงแดดไม่จัดนัก และมีชั้นดินหนา จะพบพันธุ์ไม้หลากชนิดกว่า พืชเด่นที่พบได้แก่ กระเบากลัก กระชิด ทลายเขา ช้องรำพัน ตาตุ่มบก เทียนขโมย สองกระดองหิน พญารากดำ  พุดผา และฝิ่นแดง ไม้พุ่ม ไม้เลื้อย และพืชล้มลุกอื่นๆ ที่พบ เช่น ผักหวานเมา กระแตไต่หิน หูหมี ชายผ้าสีดา บุกก้านยาว และชำมะนาดเล็ก เป็นต้น

สัตว์ป่า

           จากข้อมูลการสำรวจ การสอบถามจากเจ้าหน้าที่และราษฎรในพื้นที่วนอุทยานถ้ำเพชร - ถ้ำทอง พบว่า มีสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม จำนวน 27 ชนิด สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก จำนวน 7 ชนิด สัตว์เลื้อยคลาน จำนวน 22 ชนิด และสัตว์ปีก พบจำนวน 105 ชนิด ซึ่งมีลิ่นชวา เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีความสำคัญของพื้นที่ โดยมีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ (Endanger) ตามสถานภาพทรัพยากรชีวภาพระดับโลกของ IUCN (version 2013.2) อึ่งปากขวด เป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกที่มีความสำคัญของพื้นที่ โดยมีสถานภาพใกล้ถูกคุกคาม (Near Threatened) ตามสถานภาพทรัพยากรชีวภาพระดับประเทศของสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (พ.ศ. 2540) และตามสถานภาพทรัพยากรชีวภาพระดับโลกของ IUCN (version 2013.2)   งูจงอาง เป็นสัตว์เลื้อยคลานที่มีความสำคัญของพื้นที่ โดยมีสถานภาพเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2535 และกฎกระทรวงฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2537) และมีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable) ตามสถานภาพทรัพยากรชีวภาพระดับโลกของ IUCN (version 2013.2) และมีนกแสก เป็นสัตว์ปีกที่มีความสำคัญของพื้นที่ โดยมีสถานภาพเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 และกฎกระทรวงฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2537) และมีสถานภาพใกล้ถูกคุกคาม (Near Threatened) ตามสถานภาพทรัพยากรชีวภาพระดับประเทศของสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (พ.ศ. 2540)