ลักษณะภูมิประเทศ

        วนอุทยานผางาม มีความโดดเด่นทางด้านธรณีวิทยา แบบป่าเขาหินปูน (Limestone Forest) พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเทือกเขาหินปูนสลับซับซ้อนที่เกิดจากการยกตัวของเปลือกโลก เมื่อประมาณ 245 ล้านปี ผ่านกระบวนการกัดกร่อนตามธรรมชาติ มีลักษณะเป็นผาหินรูปทรง แปลกตา เต็มไปด้วยซอก หลืบ ถ้ำและโพรงที่เชื่อมโยงกันอย่างน่าอัศจรรย์ โดยมีพื้นที่ประมาณ 9,000 ไร่ ประกอบไปด้วยเทือกเขาหินปูนขนาดใหญ่ 3 ลูก คือ ผาหินแผงม้า ผาหินปูน ผาหมากเหลือ และมีภูเขาหินปูนขนาดเล็กอีกมากมาย  นอกจากนี้ยังมีน้ำตกที่อยู่ใกล้เคียงจำนวน 2 แห่ง คือ น้ำตกสวนห้อม และ น้ำตกเพียงดิน

ลักษณะทางธรณีวิทยา

         สภาพทางธรณีวิทยาโดยทั่วไปเป็นภูเขาหินปูนหรือมีสภาพภูมิประเทศแบบคาร์สต์ (Karst  Topography)  ที่เกิดจากการยกตัวของชั้นหินตะกอนใต้ทะเล โดยหินปูนที่สวนหินผางาม  จัดอยู่ในหน่วยหินน้ำมโหฬาร (ถ้ำมโหฬาร)  ตั้งชื่อตามพื้นที่หินต้นแบบเทือกเขาหินปูนภูถ้ำน้ำมโหฬาร ส่วนใหญ่ประกอบด้วยหินปูน สีเทาถึงเทาอ่อน ถึงสีขาว แบบมวลเนื้อหินถึงชั้นหนา ในบางบริเวณเป็นเนื้อแบบมวลเม็ด มีหินดินดาน สีน้ำตาล และเนื้อดินดานหินปูนสีเทาแกมเขียว และหินทราย สีน้ำตาลแดง แทรกอยู่ตอนล่างของลำดับหินชั้นนี้ มีหินเชิร์ตแทรกสลับอยู่บ้าง บางส่วนเป็นหินไดโลไมต์ พบซากดึกดำบรรพ์ แบริโอพอต สาหร่าย ฟิวซูลินิด และเศษซากของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ บ่งอายุยุคเพอร์เมียนตอนล่าง อายุประมาณ 303-260 ล้านปีมาแล้ว

         จากข้อมูลทางธรณีวิทยาได้สันนิษฐานว่า  เทือกเขาหินปูนนี้เดิมเป็นทะเลชายฝั่งที่ติดต่อกับทวีป  ระดับตื้นถึงค่อนข้างลึก  เริ่มแรกเกิดจากการสะสมตัวของตะกอนจากทะเล  เช่น  เศษปะการัง  เปลือกหอย  ซากพืชซากสัตว์ถูกทำลายและถูกกระแสน้ำพัดเข้าชายฝั่งมารวมกับตะกอนที่ถูกชะล้างพัดพามาจากพื้นทวีป  จากตะกอนที่สะสมทับถมกันมาเป็นเวลานาน ทำให้ปริมาณตะกอนมีจำนวนมากน้ำหนักมหาศาลแล้ว เกิดการกดอัดแน่นเป็นหินปูนแผ่นมหึมาตามรอยต่อของทวีป  ต่อมามีการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก หินปูนดังกล่าวถูกดันตัวยกขึ้นเมื่อประมาณ  245  ล้านปีในอดีต  แล้วผ่านขบวนการผุกร่อนจากลม  แดด  ฝน และแตกหักพังจากแผ่นดินไหว  การสั่นสะเทือนของแผ่นดินหลายครั้ง มาเป็นเวลานาน  จึงทำให้ภูเขาหินปูนในสวนหินของวนอุทยานผางามมีลักษณะขรุขระสวยงามแปลกตาแตกต่างจากภูเขาทั่วๆไป