พันธุ์ไม้และสัตว์ป่า

       พื้นที่บริเวณวนอุทยานน้ำตกบ๋าหลวง เคยเป็นป่าสัมปทานไม้กระยาเลยมาก่อน โดยกรมป่าไม้ได้ดำเนินการปลูกฟื้นฟูบริเวณที่ราษฎรเคยบุกรุก ปัจจุบันเป็นป่าที่มีสภาพอุดมสมบูรณ์ ส่วนใหญ่เป็นป่าผลัดใบ ประมาณร้อยละ 80 ได้แก่ ป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ และทุ่งหญ้า ที่เหลือเป็นป่าดิบแล้งที่กระจายอยู่ตามหุบเขา และสวนป่าของทางราชการที่ปลูกไว้ ได้แก่ ไม้สัก ไม้ประดู่ ไม้พะยูง ไม้ยูคาลิปตัส และกระถินเทพา ส่วนพันธุ์ไม้ท้องถิ่นที่เจริญเติบโตตามธรรมชาติ ประกอบด้วย พันธุ์ไม้เด่นวงศ์ไม้ยาง ได้แก่ เต็ง รัง เหียง พลวง และตะเคียน โดยเฉพาะไม้เต็งและรังพบมากที่สุดตามสันเขา ต้นไม้มีขนาดความสูงอยู่ที่ประมาณ 10 – 20 เมตร และมีพันธุ์ไม้ขนาดเล็กที่มีขนาดความสูงต่ำกว่า 10 เมตร เช่น ติ้วแดง ติ้วขน ยอป่า เป็นต้น

       สังคมพืชชั้นล่างประกอบด้วยหญ้าเพ็กซึ่งเป็นไผ่แคระชนิดหนึ่ง ขึ้นเป็นกอหนาแน่นแทรกด้วยไผ่ ไม้พุ่ม พืชล้มลุก และเถาวัลย์ ในช่วงฤดูแล้ง พืชชั้นล่างจะเหี่ยวแห้งหรือทิ้งใบจนหมด โดยเฉพาะหญ้าเพ็กที่มักจะกลายเป็นเชื้อไฟอย่างดี นอกจากหญ้าหลากชนิดแล้ว ยังมีพืชล้มลุก โดยเฉพาะพรรณพืชวงศ์ดาวเรือง เช่น ดาวเรืองภูต่างหูขาว พืชวงศ์กระเพรา–โหระพา เช่น เนียมดอกธูป หญ้าหัวเสือ หางเสือลาย พืชวงศ์แววมยุรา เช่น แววมยุรา หญ้าข้าวก่ำ ส่วนบริเวณพื้นที่ชุ่มแฉะมีมอสส์จำพวกข้าวตอกฤษีหลายชนิด มองดูคล้ายพื้นพรม บางแห่งที่มีพืชล้มลุกขนาดเล็กหลายชนิดจะขึ้นปะปนกันแน่น เช่น กระดุมเงิน สาหร่ายข้าวเหนียว ดุสิตา และหญ้าข้าวก่ำ เป็นต้น

        พื้นที่ป่าในวนอุทยานน้ำตกบ๋าหลวงเป็นแหล่งอาศัยและหากินของสัตว์ป่าจำนวนมาก โดยจำแนกเป็น สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (Mammal) ชนิดที่พบทั่วไป เช่น หมูป่า กระต่ายป่า กระแต หนูหริ่ง ตุ่น ที่พบบ้างเป็นครั้งคราว เช่น ลิงแสม แมวป่า หมาใน หมาจิ้งจอก เป็นต้น สัตว์เลื้อยคลาน ชนิดที่พบทั่วไป เช่น ตุ๊กแก จิ้งจกป่าสีจาง จิ้งเหลน เต่าเหลือง งูดิน งูทางมะพร้าว งูเห่า งูเขียวหางไหม้ งูจงอาง เป็นต้น สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ชนิดที่พบทั่วไป เช่น อึ่งอี๊ดหนังลาย อึ่งอี๊ดเทาจุดดำ เขียดท้ายทอยดำ เขียดหนอง คางคก กบหูใหญ่ กบหมื่น ปาดนิ้วแยกหลาย และปาดอื่นๆ และสัตว์ปีก ได้แก่ จำพวกนกป่า ทั้งนกประจำถิ่นและนกอพยพ เช่น ไก่ป่า นกกระจิบ นกกระจอกบ้าน นกกระปูดเล็ก นกเขาใหญ่ นกเค้าแมน เป็นต้น