สถานการณ์ช้างในเขตอุทยานเขาใหญ่ มีช้างป่าจำนวน 300 ตัว โดยมีช้างส่วนหนึ่งเข้ามาอยู่ในบริเวณส่วนนันทนาการจำนวน 10 ตัว โดยเฉพาะในช่วงเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ ช่วงฤดูหนาวของทุกปี ทั้งนี้ในช่วงเวลาดังกล่าวจะเป็นช่วงเวลาที่ช้างตกมันและมักพบว่ามีช้างป่ามาใช้ประโยชน์พื้นที่ลานกางเต็นท์ผากล้วยไม้ เช่น พลายหลับ พลายงาอ้วนเล็ก พลายดื้อ พลายโยโย่ พลายด้วน เป็นต้น ส่วนกรณีที่เกิดขึ้นล่าสุดนี้ กรมอุทยานฯอยู่ระหว่างการตรวจสอบเพื่อให้ได้ข้อมูลที่ถูกต้องที่สุด

สำหรับโครงการศึกษานิเวศวิทยาและการเคลื่อนที่ช้างป่า อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ มีการศึกษาประชากรช้างป่าเขาใหญ่ด้วยการเดินศึกษาเส้นทางกว่า 200 กิโลเมตร จนทราบว่าช้างป่ามีกี่ตัวซึ่งพื้นที่อื่นเราจะทราบถึงปัญหาช้างออกนอกพื้นที่ป่าและเกิดผลกระทบทั้งต่อช้างป่าและคน แม้แต่เขาใหญ่เองเป็นปัญหาที่กระทบกับช้าง เมื่อได้ข้อมูลประชากรช้างจึงสนใจศึกษานิเวศวิทยาในเชิงลึก เพื่อศึกษาการเคลื่อนที่ช้างป่าเขาใหญ่โดยการติดสัญญาณวิทยุดาวเทียมเพื่อศึกษาว่าผลกระทบจากการท่องเที่ยวส่งผลอย่างไรต่อช้างป่า ทั้งในบริเวณแหล่งท่องเที่ยวและบริเวณที่ช้างป่าเขาใหญ่ออกนอกพื้นที่ โดยได้รับอนุญาตจากกรมอุทยานฯ ให้ดำเนินการศึกษาวิจัยเป็นระยะเวลา 2 ปี โดยเริ่มติดปลอกคอช้างเมื่อวันที่ 9 มกราคมที่ผ่านมา โดยอุปกรณ์มีอายุการใช้งาน 10 ปี ใช้รับ-ส่งสัญญาณดาวเทียมของประเทศอินเดีย ซึ่งเปิดใช้งานได้ทันทีหลังติดอุปกรณ์ ทั้งนี้ ในวันเกิดเหตุพบว่ามีสัญญาณของช้างอยู่รอบๆ บริเวณผากล้วยไม้แต่ไม่ใช่จุดเกิดเหตุ โดยอุปกรณ์ส่งสัญญาณมาทุกๆ 4 ชั่วโมง ซึ่งหลังเกิดเหตุได้ปรับเวลาการส่งสัญญาณเป็นทุก 1 ชั่วโมง ทั้งนี้สัญญาณอาจขาดหายไปได้หากช้างเข้าไปในพื้นที่อับสัญญาณ

ได้เข้าร่วมในโครงการติดปลอกคอช้างป่าเขาใหญ่ด้วย ยืนยันว่าการติดปลอกคอพลายดื้อใช้มาตรฐานเดียวกับที่ดำเนินการในทั่วโลก ทั้งยาและปลอกคอที่ใช้ สำหรับการวางยาช้างเป็นยาซึมไม่ใช่ยาสลบ เมื่อช้างซึมจึงเข้าไปดำเนินการติดปลอกคอได้ ใช้เวลาเพียง 30 นาที จากนั้นก็ให้ยาแก้ซึมใช้เวลาประมาณ 4-5 นาทีช้างก็จะกลับมาเป็นปกติ ทั้งนี้ ขั้นตอนการดำเนินการทั้งหมดมีทีมเจ้าหน้าที่ติดตามดูแลความปลอดภัยของช้างตลอดเวลา

ในส่วนของกรมอุทยานฯ เริ่มดำเนินการเมื่อปี 2561 มีวัตถุประสงค์เพื่อแก้ปัญหาช้างออกนอกพื้นที่ป่าและลดปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนกับสัตว์ป่า โดยปัจจุบันติดอุปกรณ์แล้วในพื้นที่ 4 กลุ่มป่า 5 พื้นที่ป่าอนุรักษ์ จำนวน 11 ตัว และมีเป้าหมายดำเนินการทั่วประเทศจำนวน 67 ตัว ส่วนการติดปลอกคอมีผลต่อพฤติกรรมสัตว์หรือไม่นั้น ในทางวิทยาศาสตร์อุปกรณ์ติดตามตัวสัตว์จะมีน้ำหนักไม่เกิน 2 % เมื่อเทียบกับน้ำหนักตัวสัตว์ อุปกรณ์นี้ใช้กันแพร่หลายทั้งในไทยและระดับสากล ซึ่งการติดปลอกคอเป็นประโยชน์ในการจัดการช้างป่าและสัตว์ป่าอื่น ๆ

 

ส่วนข้อกังวลว่าอุปกรณ์จะส่งผลต่อพฤติกรรมของช้างหรือไม่และใช้ในการปรับตัวยาวนานเท่าใดนั้น สำหรับช้างถือเป็นสัตว์เรียนรู้เร็ว มีสมองขนาดใหญ่ ในช่วงแรกในบางกรณีหรือบางตัวอาจมีความรู้สึกแปลกปลอม แต่อาการนี้จะหายไปในระยะเวลาไม่นานประมาณ 3-4 วัน ก็จะคุ้นชินกับอุปกรณ์ เพราะในทางเทคนิคมีน้ำหนักเบามาก จากนั้นจะเข้าสู่พฤติกรรมการหากินปกติและไม่มีผลต่อพฤติกรรมและการปรับตัวของช้าง ตัวปลอกคอทำงานได้ด้วยตัวเอง รับ-ส่งสัญญาณดาวเทียมของประเทศเคนยา ซึ่งจะรายงานผลในระดับที่รวดเร็วมากในระดับความเร็วเป็นวินาทีมาถึงผู้ใช้งานทันที มีความละเอียดและความถี่ในการรายงานมาก

 

ดังนั้นเมื่อเทียบกับการใช้กำลังคนและทรัพยากรในการเฝ้าระวังติดตามช้างป่าที่ออกนอกพื้นที่และก่อให้เกิดความสูญเสีย

ถือว่ามีความคุ้มค่าเพราะมีระยะเวลาในการใช้งานได้ 10 ปี และหากต้องการปลดก็สามารถปลดโดยระบบอัตโนมัติได้ไม่ต้องติดตามหาตัวสัตว์